KỸ THUẬT TẠO DÁNG BONSAI CƠ BẢN

Để có những tác phẩm bonsai đẹp mắt, thường nghệ nhân đầu tư rất nhiều thời gian cho công đoạn tạo dáng bonsai. Sau quá trình nuôi phôi lâu dài, dáng cây đẹp sẽ được hình thành. Sau đây là một vài bí quyết cơ bản dành cho người mới học để tạo nên những thế cây ưng ý nhất.

Các cây được ưa chuộng hơn nếu nó các yếu tố bổ sung như hoa đẹp, lá nhỏ, lớp da cây đẹp, sức sống mãnh liệt, có quả… Một số cây lạ nhưng vẫn được chọn làm bonsai giá trị như cây hoa gạo, cây ổi ta, cây vú sữa…

Các cây bonsai nổi tiếng ở nước ta có rất nhiều như mai chiếu thủy, bông trang, cần thăng, lộc vừng, linh sam, cây sanh, tùng la hán.. Tuy nhiên vì nhiều người chơi nên để mua một gốc đẹp về chơi sẽ rất tốn kém do được nhiều người săn đón. Chính vì thế, hãy tự tìm một gốc cây đẹp trong vườn và tự tạo dáng cho nó theo những hướng dẫn dưới đây để có được tác phẩm ưng ý.

Vậy, để có một tác phẩm bonsai ưng ý, những “cây thô” trước khi gọt dũa cần có những đặc điểm nào?

• Dáng tổng thể: Một tác phẩm bonsai đẹp cần có sự cân đối về tổng thể của cây, các thành phần chính tạo nên dáng tổng thể: Thân – Rễ – Cành
• Thân cây: Thân cây đẹp là là một thân cây có độ to giảm dần từ gốc đến ngọn, nghĩa là gốc to nhỏ, thân cây là nét chính tạo nên dáng cây nên khi chọn nên chọn những thân phù hợp với dáng nhìn sẽ đẹp hơn, nếu thân cây có các yếu tố khác như hình dạng vỏ cây, các nét sần sùi tạo nên tuổi tác của thân cây nhìn cũng sẽ có giá trị thẩm mỹ hơn.
• Rễ cây: Đây có thể nói là yếu tố tạo nên độ vững chãi và mạnh mẽ cho cây, bộ rễ cây đẹp là bộ rễ chỉ lộ ra và lan tỏa trên mặt đất, không có những rễ chồng chéo nhau hay mọc từ sau ra trước.
• Cành cây: Tổng thể cành tạo nên bộ tán của cây. Tán cây có thể điều chỉnh bằng cách uốn sửa các cây mọc cho phù hợp. Thường cành trong bonsai được phân bổ theo hình xoắn ốc, độ dài và độ nhỏ của cành nhỏ dần từ gốc đến ngọn: cành gần gốc to hơn cành trên ngọn. Nên cắt bỏ những cành mọc vượt quá lớn hay mọc ngang đâm xéo, hoặc mọc cùng vị trí với các cành chính khác trong cây.

Ngoài ra chậu cây cũng là một trong những yếu tố quyết định vẻ đẹp của cây, những châu cây có hình dáng và kích thước phù hợp với cây sẽ làm vẻ đẹp của cây tăng lên rất nhiều.

• Cây sanh: Có rất nhiều cây sanh to, thậm chí là cây sanh cổ thụ với những cọng rễ to rũ xuống từ những tán cây phía trên. Ngoài việc để che mát, các cây sanh lớn như vậy hoặc cây mini còn được các nghệ nhân bonsai chăm sóc uốn tạo chúng thành một trong những loại cây kiểng có giá thành rất cao. Tùy theo chiều cao từ 20cm cho đến 1m mà có thể trưng bày ở các bạn công đến nhà hàng hay quán café sân vườn, giúp không gian thêm tươi mát.

• Cây mai chiếu thủy: Là cây được chơi bonsai nhiều nhất ở miền nam. Nó có nhiều ưu điểm hơn cả là một cây toàn diện đẹp từ gốc, thân, lá, hoa và lớp da. Nó có sức sống cực mãnh liệt chịu đày tốt tuổi thọ cao. Mai chiếu thủy phù hợp cho cả người mới và người chơi bonsai chuyên nghiệp.
• Cây mai vàng: Đối với mọi người, mai vàng đã đẹp khi chưa qua uốn nắn, qua tay các nghệ nhân bonsai lại cho ra đời các kiểu dáng cây mai thêm tuyệt vời. Với nhu cầu của người tiêu dùng lớn, trồng mai còn là một nghề có khả năng làm giàu cho đời sống. Khi tạo dáng bonsai, không ai có thể bỏ qua bộ rễ của chúng vì khi có thêm bộ rễ to trồi lên sẽ làm cây mai trông như quyền lực hơn, tăng thêm giá trị cho gia tinh thần cho gia chủ. Tuy nhiên rễ, cành mai rất giòn nên khi tạo dáng phải rất cẩn thận.

Theo kinh nghiệm cách tạo thế cây cảnh từ các nghệ nhân chơi Bonsai, thời điểm tạo thế cây thích hợp nhất là vào cuối Hạ (có thể là vào cuối tháng 7) để thực hiện tạo thế cho cây cảnh. Chính bởi đó là thời gian sinh sôi nảy nở của các loại cây cối. Với những cây sớm rụng lá, có khả năng ra nhựa cây nhiều thì bạn không nên chọn thời điểm đầu hay giữa xuân để thực hiện tạo thế cây cảnh.

• Rễ cây: Là phần quan trọng nhất bởi nó tốn nhiều thời gian để tạo thành. Có thể mất hàng chục năm để tạo ra bộ rễ đẹp, đều về các bên. Trong tự nhiên tỷ lệ một cây có bộ rễ đẹp rất hiếm, chỉ từ 2%-3%. Vì vậy cách tốt nhất là sắp đế từ nhỏ cho các cây bonsai, tỷ lệ thành công lên đến 60%. Các cây được chọn để sắp đế là mai vàng, linh sam, mai chiếu thủy vì chúng sống khỏe và có giá trị.
• Thân cây: Thân phải có độ vót nhất định, tức là nhỏ dần từ trên xuống giống chữ A. Nghệ thuật bonsai thường cắt ngang thân, chừa lại phần thân đẹp nhất rồi nuôi thân để tạo độ vót. Quá trình nuôi thân cũng rất lâu tốn vài năm tùy độ lớn cây phôi.
• Cành cây: Trong quá trình nuôi thân cũng kết hợp nuôi tay cành. Tay cành cũng cần có độ vót từ trong ra ngoài giống cây cổ thụ. Các cành phải tỷ lệ lẫn nhau, cành dưới gốc phải to lực, càng lên đỉnh cành càng phải nhỏ hơn. Khi đó mới tạo độ cân đối lúc này cây mới có giá trị.
• Dăm, chi: Là các cành nhỏ trang điểm cho cành lớn. giống như 5 ngón tay trên một bàn tay. Dăm chi cần được sắp xếp cho đều đẹp tạo độ dày cho tàn. Chúng thường độ cố định bằng các dây kẽm nhỏ.

Một trong những bước quan trọng nhất trong hướng dẫn tạo thế cây cảnh của các bậc thầy chơi cây đó chính là chọn dây uốn thế cây cảnh. Một số loại dây uốn cành mà những người chơi cây thường chọn đó là: dây kẽm, nhôm, chì, đồng, hay dây có vải quấn xung quanh. Trong đó, dây nhôm trần đen mềm mại, rất dễ làm, có thể tái sử dụng với giá thành hợp lý. Đặc biệt, nên tránh ánh nắng trực tiếp từ mặt trời để bảo vệ cây khỏi bị cháy nắng. Công cụ Bonsai Đà Nẵng cung cấp dây uốn cây nhôm trần đen loại 1 đủ kích cỡ từ 1li tới 8li và các loại kìm cắt dây quấn cho khách hàng lựa chọn. Chọn mua ở link sản phẩm bên dưới.

• Dây nhôm quấn cây cảnh đen trần chuyên dùng uốn cây bonsai - cây cảnh NTD-01.08 60.000 ₫ – 120.000 ₫
• Kìm (kềm) cắt dây điện, dây quấn, dây uốn cây bonsai cán xanh DCK-08 80.000 ₫
• Kìm cắt dây quấn 6 inch Kapusi Nhật Bản DCK-01 70.000 ₫

Lưu ý: Không nên dùng dây làm bằng sắt vì chúng dễ bị gỉ, in hình lên thân cây không đẹp mắt. Đặc biệt, với những cây lá kim, dây sắt sẽ phản ứng với nhựa làm chết cây.

• Dáng trực: Chưa nói đến phong cách trong bonsai thì trong tự nhiên đây là dáng hầu hết các loại cây đều có, tất cả đều vươn lên trời. Cây bonsai có dáng trực sẽ đứng thẳng 90 độ so với mặt đất, tán và nhánh được tỉa gọn gàng, ngay thẳng, tư thế hiên ngang bất khuất. Trong dáng trực còn được chia ra 3 loại trực phổ biến, mỗi loại đều có ý nghĩa khác nhau.
• Dáng nghiêng: Là dáng cây có góc nhỏ hơn 90 độ, khoảng tầm 70 độ, ngoài thiên nhiên cây có thế nghiêng hầu như là do tác động bên ngoài. Dáng nghiêng thể hiện sự ảnh hưởng của khí hậu, gió mưa, bão bùng,.. nhưng cây vẫn có sức sống dẻo dai mà vươn lên. Tuy nhiên ở một góc nhìn khác, với thế nghiêng của cây nhìn thấy được sự mềm mại lại duyên dáng của một thiếu nữ.

• Dáng hoành: Hoành là dáng có thân cây gần như song song với mặt đất, nhìn góc nghiêng gần 180 độ của cây ta có thể thấy ngoài tự nhiên chúng có điều kiện sống khắc nghiệt hơn dáng xiên. Chịu tác động nặng nề của thiên tai nhưng không đổ gục chết đi mà vẫn đâm chồi nảy lộc vươn ra xa tìm kiếm sự sống để một ngày chúng có thể vươn lên cao một lần nữa. Thế cây mang ý nghĩa ca ngợi những người có ý chí kiên cường, đầy nghị lực vươn lên trong hoàn cảnh khó khăn, gian khổ.
• Dáng huyền: Cây có dáng vươn ra ngoài chậu và chúi hẳn xuống dưới thể hiện nguồn sống khắc nghiệt nhất. Trong tự nhiên những cây như thế này thường mọc ở những sườn núi, vách đá cheo leo, để sinh tồn cây đã phải nỗ lực sử dụng hết sức mình để những sợi rễ bám chắc vào đá. Phía trên là nắng, mưa, bão tố đổ xuống khiến cây rất khó khăn trong việc vươn lên, nhưng dù là thế cây vẫn xanh tốt. So với dáng nghiêng và hoành, cây dáng huyền có độ dẻo dai hơn hết vì độ dốc của chúng, vẻ ngoài mềm mại, dịu dàng, tươi trẻ song tiềm ẩn một sức sống mãnh liệt.

Ngoài 4 dáng cây cơ bản này, các nghệ nhân có thể tham khảo những dáng cây phổ biến khác trong 72 dáng để tạo hình cho bonsai. Đọc thêm ở bài viết bên dưới để có thêm thông tin.

Các cách tạo thế cây cảnh đẹp được các chuyên gia chơi cây khuyên dùng. Đầu tiên, một quy tắc bất di bất dịch đó chính là uốn thân cây trước, sau đó mới đến cành chính. Và tiếp theo là những cành cây quanh thân bonsai tính từ gốc đến ngọn. Ưu tiên cành lớn trước, rồi mới đến cành nhỏ.

• Quấn thân cây: Cắt một sợi dây có chiều dài gấp 2 lần nhánh hay thân cần quấn. Có thể quấn dây lượn quanh thân một góc 45o, đó là cách quấn hiệu quả nhất. Cách quấn: Cắm một đầu kẽm xuống đất, đầu tiên quấn quanh gốc cây, sau đó quấn lên thân cây. Nếu muốn quấn thêm một lần nữa, bạn nên quấn sát với sợi dây trước và nhất thiết không quấn chồng lên nhau.
• Quấn nhánh: Bắt đầu quấn từ dưới. Đồng thời quấn dây xen kẽ theo chiều dài của nhánh đến khi làm xong nguyên cây (trở lại quấn trên những cành non thật tỉ mỉ). Hoặc chúng ta quấn cùng một lúc cả nhánh chính và nhánh phụ trước khi quấn tiếp. Sử dụng dây mảnh hơn cho bề dày của nhánh thon. Thông thường, hãy quấn hai nhánh cùng một lúc với cùng một sợi dây quấn, quấn quanh để tạo thế dựa thân. Ở những nơi có nhánh đơn, thì nên quấn liên kết với nhánh khác, buộc chặt đầu dây bằng cách gài nó dưới vài vòng đầu tiên.
• Bao lâu thì gỡ dây quấn? Điều này còn tùy thuộc độ dày của thân, cành, loại cây, chất lượng và tuổi cây. Nên thường xuyên kiểm tra dây quấn để đảm bảo dây quấn để đảm bảo dây không hằn vào vỏ khi cây phát triển. Phải cẩn thận khi chọn cỡ dây phù hợp với độ lớn và sự phát triển của cây. Nên thay đổi cỡ dây quấn theo độ dày của thân nhánh thì cỡ dây phải nhỏ dần, cỡ dây tương ứng bằng 1/6 đến 1/3 đường kính của cành hoặc thân chọn quấn. Để tháo dây quấn, tốt hơn hết bạn nên cắt dây thành những đoạn nhỏ, nhằm giảm bớt sự rủi ro, hư hại cho cây.

Lưu ý: Bạn nên thực hiện định dáng cho cây trước rồi quấn dây tạo hình theo định dạng ban đầu thì dáng cây sẽ đẹp và dễ tạo hình hơn đấy. Nên quấn vừa tay, tránh quá chật hay quá lỏng. Đường quấn chéo phải hình thành những góc 45 độ với trục chính của thân cây bonsai. Sau khi quấn xong, ta uốn cành bằng cách xoắn thật nhẹ nhàng theo hướng dây kẽm để dây kẽm luôn được giữ chặt vào vỏ cây. Đối với những cây Bonsai sớm rụng lá thời điểm thích hợp thường là 3 – 4 tháng. Còn đối với những loại cây thân gỗ lớn thường là 1 năm.

Đối với những người thích chơi cây cảnh thì việc nhìn thấy những bộ rễ bò ngoằn ngoèo, hình dạng đặc biệt là một niềm vui. Nó cũng là một nét đẹp đặc trưng mang tính thời niên của cây Bonsai. Tuy nhiên nó còn dựa vào tính kiên nhẫn của mỗi người. Đôi khi phải mất có khi cả chục năm để chiêm ngưỡng được vẻ đẹp khắc họa thời gian ấy.

Sau đây, Công cụ Bonsai Đà Nẵng sẽ chia sẻ đến bạn thêm một mẹo nhỏ của kỹ thuật uốn cây cảnh đẹp:

• Mỗi năm bạn hãy rút rễ cây thật nhẹ nhàng khi trồng lại nó vào chậu khác. Như vậy, cây sẽ dần dần phô bày được bộ rễ của mình trên mặt đất.
• Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng cách uốn dây kẽm nó sẽ mục trong đất lên những cái rễ còn ít tuổi. Với những rễ ngoằn ngoèo thì giữ nguyên hình dáng ban đầu.

Việc trồng cây, tạo dáng cây đã khó, duy trì dáng vóc cho cây lại là cả một vấn đề. Đặc trưng của cây xanh là sẽ tập trung phát triển ở phần ngọn và phần ngoài rìa. Chính vì thế, các bạn cần phải tỉa những khu vực này với tần suất cao để tạo động lực cho phần bên trong phát triển tốt.

Bạn nên tỉa suốt mùa phát triển của cây. Điều này giúp duy trì ngoại hình của cây, cắt phần cuống ở ngay trên lá. Đừng lo về vấn đề “tỉa tót” cây với tần suất dày đặc sẽ ảnh hưởng đến chu trình phát triển của cây. Bởi tỉa thường xuyên để buộc cây mọc đều và tạo một tán lá dày đặc hơn.

Tuy nhiên, đối với những giống cây thuộc họ lá kim, nhiều nhựa thì việc tỉa nên làm thủ công bằng tay. Bạn nên tránh để cây tiếp xúc với vật làm bằng sắt vì cây sẽ bị chết nếu như để sắt tiếp xúc trực tiếp với nhựa cây.

Cây bonsai được biết đến nhiều và được đánh giá cao nhờ hình ảnh “cổ thụ” của cây. Ngày nay, người chơi cây cảnh nói chung và người chơi bonsai nói riêng thường thích tự sáng tạo cho mình những mô hình bonsai mini, tạo các tiểu cảnh sân vườn bonsai mini vô cùng độc đáo. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn tay trồng bonsai mini cho riêng mình.

Bonsai đẹp nhờ bộ rễ hiện trên mặt chậu nhưng bonsai mini trồng trong chậu nhỏ nên đất không đủ độ ẩm, dinh dưỡng để cây phát triển. Thông thường, rễ sẽ đâm hẳn xuống sâu để cố hút dinh dưỡng cho cây. Nếu không khéo léo phủ một lớp đất ẩm lên bộ rễ để đánh lừa bộ rễ bạn sẽ khó có chậu bonsai mini đẹp. Khi cây phát triển tốt bạn có thể phủi dần lớp đất, bộ rễ hiện lên rất đẹp.

Tạo hình cây bonsai mini theo 3 nguyên tắc cân bằng: Toàn diện, cấu trúc và hài hòa. Cân bằng trên tổng thể cảnh quan: tán cây, tầm cao, thảm đất, tiểu cảnh. Cân bằng trên cấu trúc cây: rễ (gốc) – thân – ngọn. Giữ sự hài hòa giữa cây và chậu. Tạo hình bonsai vốn đã khó, với bonsai mini thì càng khó hơn vì nhánh cây nhỏ, mỏng đòi hỏi người uốn cành phải tập trung. Bạn cần hình dung rõ, cụ thể thế cây mình mong muốn rồi dùng dây kẽm mỏng để buộc, uốn từ từ. Nguyên tắc cơ bản khi uốn cây bạn có thể tham khảo: cành khỏe mạnh đầu tiên (cành thứ 3, từ dưới gốc lên) phải hướng ngang, vừa tầm tán cây bạn mong muốn. Các cành tiếp trên sẽ thon dần (tức không được dài hơn cành khỏe đã chọn).

Thú chơi cây thường theo sở thích cá nhân và thói quen của gia chủ, mỗi người sẽ có mỗi cách khác nhau để định hướng ngoại hình của cây theo ý muốn. Sau đó, nghệ nhân sẽ tiếp tục tiến hành hướng dẫn tạo dáng cây cảnh như Công cụ Bonsai Đà Nẵng đã gợi ý ở trên. Đặc biệt, trong quá trình hình thành tán, đừng quên chăm bón và tưới nước để cây có thể phát triển tốt hơn.

Sau đây là một vài lưu ý trong quá trình tạo dáng cây cảnh bonsai và chăm sóc cây đúng kỹ thuật.

Một vài lưu ý về cách tạo thế cây cảnh cho những cành lớn, cành yếu mà chúng tơi gợi ý cho bạn:

• Nếu hai cành có cùng chiều cao, giữ lại một cành và cắt bỏ cành kia.
• Tỉa bỏ những cành mọc theo chiều dọc, quá dày không thể uốn cong được.
• Tỉa bỏ những cành xoắn và cuộn không tự nhiên.
• Cắt bỏ những cành che phía trước thân cây lại.
• Tỉa bỏ những cành rậm không cân xứng ở ngọn cây, vì những cành ở dưới nên to hơn những cành ở trên ngọn.

Để có một dáng cây thuận ý, bạn đừng quên tỉa cành trước khi tạo thế cây cảnh. Việc này sẽ giúp bạn có một dáng cây thanh mảnh và được phát triển tốt nhất.

Khi đất trong chậu đã cạn kiệt chất bổ dưỡng thì bonsai có hiện tượng: Cây không còn tươi tắn, có hiện tượng xuống sức, bộ lá kém tươi và bắt đầu nhuốm vàng bệnh hoạn, các cành như không thể cất cao lên được, nhiều rễ con lồi lên mặt đất chậu, lớp đất trên bề mặt chậu mỏng dần đi. Những triệu chứng trên cho thấy đã đến lúc thay đất cho cây.

Theo thời tiết nước ta thì nên sang chậu vào mùa xuân hay trước mùa mưa khi cây bắt đầu đâm chồi, nảy lộc và đó là thời tiết mát mẻ. Dùng dao cùn xắn từ từ phần đất sét thành chậu cho đến khi bầu đất và thành chậu được tách ra hay trước đó một buổi ta tưới nước cho đất thật nhão, như vậy chỉ cần nghiêng chậu là lấy cây ra được. Tiến hành cắt bỏ rễ lớn và rễ con đã quá già và chỉ chừa lại những rễ non. Nên dùng loại kềm bén để cắt bớt rễ, vết cắt cần cho ngọt, không được giập nát. Bộ rễ sau khi xử lý xong phải được gọn gàng. Đây cũng là dịp tốt để ta cắt tỉa những cành, nhánh mọc không đúng cách, hoặc sửa đổi chúng.

Tham khảo những loại đất nung, phân nền và phân tan chậm bên dưới nếu bạn đang cần.

• Phân nền, đất sét nung Akadama Nhật Bản (Super Hard) dùng cho hoa lan, bonsai, cây cảnh, hồ thủy sinh PBT-09 12.000 ₫ – 320.000 ₫
• Phân chì tan chậm Hi-control Nhật Bản 13-11-11+ME chuyên dùng cho hoa lan, cây cảnh PBT-07.1 21.000 ₫ – 1.430.000 ₫
• Phân chì tan chậm Hi-Control Nhật Bản 14-13-13 chuyên dùng cho hoa lan, cây cảnh PBT-07 20.000 ₫ – 1.400.000 ₫
• Phân Quả Bàng, Hạt Bàng Tan Chậm Nhật Bản – NURSERYACE (NA) 12-6-6-2 chuyên dùng cho bonsai, hoa lan, cây cảnh PBT-10 20.000 ₫ – 2.350.000 ₫

Trên đây là những gợi ý về kỹ thuật tạo dáng thế cây cảnh bonsai mà chúng tôi tin rằng nó sẽ giúp ý cho người mới rất nhiều trong quá trình làm quen với bộ môn nghệ thuật này. Chúc bạn trở thành những bậc thầy trong tương lai!

Nếu cần mua sắm các loại công cụ, dụng cụ bonsai, dụng cụ làm vườn hay vật tư nông nghiệp, hãy liên hệ Công cụ Bonsai Đà Nẵng để được tư vấn cụ thể.